در تقسیم بندی اشخاص حقوقی در حقوق خصوصی، بعضی از مؤسسات فعالیت تجاری دارن و بعضی از اونا هم غیرتجارین، در واقع تفاوت اصلی شرکتهای تجاری با مؤسسات غیرتجاری در نوع فعالیت و اهداف و قوانین حاکم بر اونهاست. همچنین آثار حقوقی و مالی و مالیاتی و ثبتی اونها رو هم میتونیم به این تفاوتها اضافه کنیم.
طبق قانون، مؤسسات غیرتجاری به صورت زیر تعریف میشن :
تشکیلات و مؤسساتی هستند که برای هدفهای غیرتجاری مثل امور ادبی یا علمی و یا امور خیریه و امثال اینها تشکیل میشن. در این مؤسسات، مؤسسین میتونن به فکر سود باشن یا نباشن. مؤسسات غیرتجاری میتونن عناوینی مثل انجمن، کانون یا بنگاه و امثال این عنوانها رو داشته باشن. اما این مؤسسات نمیتونن عناوینی رو که به تشکیلات دولتی و یا کشوری اختصاص داره، برای خودشون انتخاب کنن.
اینکه شخص حقوقی به وجود آمده، با نام انجمن ثبت شده یا نه، تأثیری در تاجر بودن یا نبودن اون نداره و باید هویت حقوقی اون با توجه به اساسنامهاش مشخص بشه؛ یعنی در هر موردی باید مشخص بشه که شخص حقوقی یک شرکت تجاریه یا غیر تجاری. البته پیش بینی سود برای تشکیل دهندگان شخص حقوقی ملاک تشخیص نیست، چون هم در شرکت تجاری و هم در مؤسسات غیرتجاری تقسیم سود بین اعضا مجازه. مهمترین ملاک تشخیص، فعالیت شخص حقوقیه، که در مورد انجمن باید جنبۀ معنوی داشته باشه مثل فعالیت ورزشی، هنری و ادبی. بنابراین برای تشخیص شرکتهای تجاری از غیرتجاری فقط سودآوری و منفعت ملاک نیست. در بیشتر شرکتهای تجاری موضوعات جنبۀ قراردادی و سودآوری دارن، به عبارت دیگه هدف از تشکیل این شرکتها، بدست آوردن سود و تقسیمش بین شرکاست، ولی در شرکتهای غیرتجاری اینطور نیست. ممکنه مؤسساتی بصورت غیرتجاری به ثبت برسن که فعالیت تجاری داشته باشن، که در این باره باید در نظام حقوقی، تمهیدات و ضمانت اجرایی مناسبی در نظر گرفته شه.
به طور کلی مؤسسات غیرتجاری به دو دسته تقسیم میشن:
۱ – مؤسساتی که هدفشون از تشکیل، جلب منافع و تقسیم اون بین اعضا نباشه.
۲ – مؤسساتی که ممکنه هدف از تشکیل اونها، جلب منافع مادی و تقسیم اون بین اعضا و غیره باشه؛ مثل کانونهای فنی و حقوقی و غیره.
طبق قانون تجارت، مؤسساتی که برای هدفهای غیرتجاری تأسیس شدهاند (یا خواهند شد)، از تاریخ ثبت در دفتر مخصوصی که وزارت عدلیه معین کرده شخصیت حقوقی پیدا میکنن، بنابراین برای اینکه مؤسسات غیرتجاری شخصیت حقوقی پیدا کنن حتما باید ثبت بشن.